قره کلیسا ، اولین کلیسای جهان

اولین کلیسای جهان عنوانی است که قره کلیسا ، قدیمی‌ترین کلیسای جهان با خود یدک می کشد. این نماد همزیستی ادیان در نزدیکی شهر ماکو، در دشت چالدران استان آذربایجان غربی، مهد کلیساهای ایران قرار دارد. به روایتی می توان استان آذربایجان غربی را پایگاه مذهبی مسیحیان هم نامید. قره کلیسا در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، در فهرست آثار ایران در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

 

قره کلیسا ، اولین کلیسای جهان

قره کلیسا از بناهای مذهبی متعلق به ارامنه که قدیمی ترین و اولین کلیسای جهان است، در کنار روستایی به همین نام قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این بنا جنوب ماکو و در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی سیه‌چشمه و هفت کیلومتری شمال جاده چالدران به قره‌ضیاءالدین می باشد.

قره در زبان ترکی آذری به معنای “سیاه” است و دلیل این نامگذاری سیاه بودن قسمتی از کلیسا است. ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ‌های سیاه بوده که پس از بازسازی، قسمتی از سنگ‌ها به وسیله سنگ‌های سفید جایگزین گشته است. به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند.

به گزارش تحریریه مجله گردشگری ماژلان و به نقل از خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، قره کلیسا همان محل دفن تاتائوس از بناهای مذهبی و قدیمی‌ترین کلیسای جهان متعلق به ارامنه است. این کلیسا در دوره‌های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شده است. در سال ۱۲۳۰ میلادی (۶۱۶ هجری) هنگام حمله چنگیزخان مغول، قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد. ولی هنگام اقامت هلاکوخان مغول در آذربایجان، توسط « خواجه نصیرالدین طوسی » مرمت گردید.

این کلیسا یک بار نیز در زلزله‌ای که در سال ۱۳۱۹ میلادی اتفاق افتاد، ویران شد. بنابر روایت “آندرانیک هویان”، پس از آن و در سال ۱۳۲۹ اولین کلیسای جهان ، به وسیله زکریای قدیس تعمیر شد. در طول تاریخ  چندین بار تغییراتی در نمای این کلیسا بوجود آمده است. در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگ‌های سیاه، در سال ۱۸۱۰ به وسیله اسقف ماکو، به نام سیمون بزنونی با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شد. از نظر معماری قره‌کلیسا دارای ویژگی خاص ارمنی بوده و از نظر وسعت بنا و تکنیک، یکی از با ارزش ترین آثار تاریخی کشور محسوب می شود.

این کلیسا در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ شمسی به شماره ۴۰۵ ثبت ملی گردیده و همچنین در تاریخ ۱۷ تیر ماه ۱۳۸۷ شمسی برابر با ۷ ژوئیه ۲۰۰۸ میلادی، طی نشست سی دوم، مجموعه کلیساهای «قره کلیسا یا سنت تادئوس» ،کلیسای سن استپانوس و کلیسای زور زور به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. بنا به تحقیق «دکتر ولفرم کلایس» معاون «مؤسسه باستان‌شناسی آلمان» در ایران (تهران) اطراف این بنا دارای یک دریاچه مصنوعی و چراگاه حیوانات و کارگاه‌های مختلف برای تهیه مواد غذایی و غیره بوده‌ است.

 

 

[tour_carousel title=”تور کلیساها” title_underline=”on” description_words_limit=”20″ tour_category_ids_condition=”IN” tour_ids=”3291,3297,2390″ slides_number=”2″ show_categories=”on” arrow_style=”light” order=”DESC” orderby=”rand”]

 

 

 

مراسم عشاء ربانی کلیسای تاتائوس در چالدران

هرساله در تابستان، به مناسبت جشنی سالانه، ارمنیان ایران و حتی کشورهای همسایه در این کلیسا حضور می یابند. مراسم مذهبی سالانه عشاء ربانی یا باداراک به مناسبت سالروز شهادت تاتائوس در قره کلیسا (کلیسای تاتائوس مقدس) برگزار می شود. از ۱۳ تیرماه ارمنیان از شهرهای مختلف ایران و کشورهای جهان به صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می‌آیند. علاوه بر ارمنیان، خانواده‌هایی از آشوریان و در برخی مواقع خاص خانواده‌های کاتولیک هم در این جشن شرکت می‌کنند. امسال هم این مراسم با حضور مسیحیانی از ایران و کشور های فرانسه، ارمنستان، چین، نروژ و سنگاپور در این کلیسا برگزار شد.

این مراسم مذهبی که در طول سه روزه برگزار می شود شامل آیین‌هایی مانند غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی در این کلیسا است. مسیحیان براین عقیده اند که تعمید کودکانشان در نخستین کلیسای حضرت مسیح(ع) و محل شهادت حواری آن حضرت، همراه با خیر و برکت است. گروهی نیز فرزندانشان را با نذر و نیت در آنجا غسل تعمید می‌دهند و به همین خاطر سن غسل تعمید‌گیرندگان در برخی مواقع به ۱۵ و ۲۰ سال هم می‌رسد.

روزهای توقف خانواده‌ها در قره کلیسا متفاوت است، معمولا زائران سه روز باید در آنجا بمانند، ولی کسانی که از راه دور می‌آیند، گاهی بیش از سه روز در آن اسکان دارند.

البته متأسفانه علی رغم حضور انبوه جمعیت، اولین کلیسای جهان از امکانات رفاهی مناسبی در اطراف آن برخوردار نیست. در روزهای جشن، ساختمان و بنایی برای بیتوته زائران وجود ندارد. تعداد بسیار کمی خانه‌های روستایی در ۳۰۰ متری قره کلیسا (۱۰ تا ۱۲ خانه) وجود دارد که متعلق به کشاورزان مسلمان روستاست. لذا این خانه ها مورد استفاده مسافران قرار نمی‌گیرند. به همین منظور و در روزهای برگزاری این مراسم چادرهایی در اطراف کلیسا نصب شده که در اختیار مسافران قرار داده می‌شود.

 

فرماندار چالدران ضمن اعلام آمادگی این شهر برای میزبانی این مراسم اعلام کرد: این بنای تاریخی و جهانی در آیین مذهبی امسال میزبان بیش از پنج هزار نفر از زائران مسیحی خواهد بود.

 

همچنین در حاشیه این مراسم نمایشگاهی از محصولات صنایع دستی استان در زمینه‌های مختلف در محوطه قره کلیسای چالدران برپا شد.

 

در ادامه گزارش تصویری مراسم عشاء ربانی (مراسم باداراک) امسال (۲۳ تیرماه ۱۳۹۷) که در قره کلیسا (کلیسای تاتائوس) در چالدران برگزار شده را می بینید.

عکاس: طاها اصغرخانی/ایرنا

 

 

تاریخچه اولین کلیسای جهان

تادئوس مقدس یکی از حواریون مسیح بود که برای ترویج دین مسیحیت به منطقهٔ جنوب فلات ارمنستان آمد. در ۶۶ میلادی، تادئوس مقدس به همراه ساندوخت، دختر پادشاه و تنی چند، که به دین مسیحیت ایمان آورده بودند، به دستور پادشاه وقت ارمنستان دستگیر شدند. ایشان پس از شکنجه به شهادت رسیدند و تادئوس مقدس در مکان فعلی دیر دفن شد.

تاریخ ساخت این کلیسا بنا به روایت موسس خورناتسی، مورخ مشهور ارمنیان به اوایل دوره مسیحیت برمی گردد. بدین ترتیب که کلیسای مورد نظر بر روی آرامگاه تادئوس مقدس که از مبشران دین مسیحیت بود بنا شده‌است. بنای اولیهٔ آن به اوایل سده چهارم بازمی‌گردد و از ابتدا یکی از زیارتگاه‌های مهم ارمنیان بوده‌است. از جزئیات معماری این کلیسا، که به دست گریگور روشنگر ساخته شده، اطلاعی در دست نیست، اما در خصوص بنای کلیسا یکی از یاران وی و اولین اسقف کلیسای کاراپت مقدس، به نام زنون گلاک در کتاب «تاریخ دارون»، به این موضوع اشاره کرده‌است.

طی سده نهم یا سده میلادی، کلیسای کوچکی که در سده چهارم میلادی بنا شده بود، به صومعه‌ای با امکانات وسیع برای اقامت اسقف و راهبان تبدیل شد. صومعه اسقف نشین بوده که این مطلب نیز گواه بر اهمیت آن است. از سال ۱۲۴۳ میلادی نام «کلیسای تادئوس مقدس» در آثار و کتب مختلف، به ویژه مجامع مذهبی ارمنیان به وفور دیده می شود.

در طول سالیان زیاد بدلیل غارت صاحبان قدرت و نیز به سبب بلایای طبیعی چون زلزله، آسیب فراوانی به این کلیسا وارد شده است. کلیسای تادئوس از دو بخش قدیمی سیاه رنگ و بخش جدید سفیدرنگ تشکیل شده که هر یک تاریخچه‌ای دارند.

این کلیسا در سال ۶۴۴ یا ۶۴۵ هجری قمری تجدید بنا شد. فرمان شاه عباس اول صفوی در حمایت از ارمنیان بر روی سردر آن دیده می‌شود. عباس میرزا ولیعهد فتح‌علی‌شاه نیز تزئیناتی بر آن افزوده‌است.

 

– بخش قدیمی و سیاه رنگ کلیسا

نخستین بار هنگام حمله چنگیزخان مغول بخش وسیعی از قره کلیسا تخریب شده اما در زمان حکومت هولاکوخان این کلیسا به همت خواجه نصیرالدین طوسی مرمت گردید. همچنین بر مبنای کتیبه‌ای که در کنار محراب بخش قدیمی کلیسا موجود است، در سده ۱۴ میلادی (سال ۱۳۹۱ میلادی) زلزله مهیبی بنای این کلیسا را تخریب می‌کند و بنای موجود توسط «اسقف زاکاریا» دو تن از برادران او به نام‌های پطروس و «سرکیس» در دوره زمانی ۱۰ ساله تعمیر و بازسازی شده و در سال ۱۴۰۱ میلادی بار دیگر درهای کلیسا به روی زائرین گشوده می‌شود. همچنین کلیسا در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگ‌های سیاه بازسازی گردید.

 

– بخش جدید و سفید رنگ کلیسا

اولین کلیسای جهان در سال ۱۸۱۰ میلادی به دستور «سیمون بزنونی»، اسقف ماکو، با سنگ‌های سفید بازسازی گردید. این بازسازی بوسیله تخته سنگ‌هایی از مرمر سفید از منطقه «قرخ بولاغ» و «شاورشان» (ماکو) صورت گرفت. این نوسازی در ضلع باختری کلیسای کهن انجام شده و  ساختمان جدیدتر کلیسا در دوران قاجار به فرمان عباس میرزای ولیعهد به بخش قدیمی تر الحاق می‌گردد. با الهام از کلیسای جامع اچمیادزین ارمنستان ، کلیسای جدید با سنگ‌های سفید و حجاری‌هایی بی نظیر تزیین شده‌است. هر چند مراحل ساختن این کلیسا به علت مرگ عباس میرزا ناتمام ماند. لازم به ذکر است که کلیسای جامع اچمیادزین ارمنستان اولین کلیسای ارمنیان می‌باشد.

 

با تشکر از خانم نگار علیزاده برای ارسال این گزارش تصویری

 

ویژگیهای معماری اولین کلیسای جهان

سیاه کلیسا یا قره کلیسا ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. تکنیک و حجم پردازی در بنای سیاه کلیسا یا قره کلیسا در نوبه خود از کم نظیرترین پرداخت‌های هنرهای تجسمی است. اولین کلیسای جهان در سطحی به مساحت ۱۵۰×۲۰۰ متر ساخته شده‌ و با دیوارهای بلند و با برج، بارو محصور گشته و شباهت بسیاری به کلیسای اچمیادزین دارد. با توجه به ویژگی‌های معماری در این بنای تاریخی، وجود دیوارهای دفاعی پیرامون کلیسا و ورودی اصلی آن، این بنا حکم قلعه نیز دارد. در چهار جهت قلعه پنج برج دیده‌بانی به شکل یک قوس قرار گرفته‌است. این کلیسا به ۷ بخش اصلی شامل ۱- کلیسای اصلی ۲- برج ناقوس ۳- ورودی ۴- برج ۵- حیاط شرقی ۶- حیاط غربی ۷- انبار تقسیم می شود.

 

مجموعه‌ای از فضاهای جانبی مشتمل بر دو حیاط شرقی و غربی و ۴۷ اتاق در کلیسای جامع تادئوس مقدس قرار دارند که برای راهبان، طلبه‌ها، محققان و نویسندگان، نگهبانان کلیسا و کتابخانه استفاده می شد. علاوه بر آن زیرزمین کوچکی نیز در زیر اتاق‌ها قرار دارد و فضاهای کوچکی نظیر ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصار خانه، دخمه‌ای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیات جانبی غربی می‌باشد.

با بررسی نمای کلی و مقطع کلیسای تادئوس مشاهده می شود که تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد ساخته شده است. برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع است، اولین کلیسای جهان مستطیل شکل است. قسمت شرقی آن با سنگ سیاه ساخته شده و تنها قسمتی است که از زلزله ۱۳۹۱ میلادی محفوظ ماند و شامل محراب و اتاق‌های جانبی و محوطه جلو محراب و گنبدی کوچک است.

همچنین مقبره «سن» دختر شاهزاده ارمنی، دختر پادشاه «ساندوخت»، بر بالای تپه‌ای در مجاورت اولین کلیسای جهان قرار دارد. در محوطه داخلی کلیسا چندین سنگ قبر و نیز یک حوض سنگی وجود دارد و نقش برجسته‌های فراوانی بر روی دیوارهای بیرونی کلیسا نقش بسته‌اند. سقف محراب کلیسا نیز با سنگ‌های مرمر سیاه و سفید به شکل زیبا تزیین شده است. در محوطه داخلی کلیسا و روی دیوار، محلی برای روشن کردن شمع وجود دارد.

 

 

 

معروف ترین کلیساهای ایران

در این بخش علاوه بر قره کلیسا ، اولین کلیسای جهان ، فهرست وار با مابقی معروف ترین کلیساهای ایران آشنا می شویم:

• کلیسای «سرخ آباد» ؛ کوچکترین کلیسای جهان (با مساحت ۹ مترمربع) در ایران، حوالی شهرستان سوادکوه در استان مازندران
• کلیسای جامع وانک ؛ معروف به «آمنا پرکیچ» در محله جلفا در شهر اصفهان
• کلیسای کانتور ؛ معروف به «برج ناقوس» در کوچه «ثبت احوال» در خیابان «دارایی» شهر قزوین
• کلیسای سرکیس مقدس ؛ در خیابان نجات اللهی در شهر تهران
• کلیسای حضرت مریم ؛ اولین کلیسای جامع ارامنه تهران، در خیابان سی تیر در شهر تهران
• کلیسای مریم مقدس ؛ تبریز
• کلیسای سنت استپانوس ؛ در ۱۶ کیلومتری غرب شهر جلفا در استان آذربایجان شرقی
• کلیسای سورت گاراپت ؛ در خیابان طالقانی شهر آبادان، نمادی از احترام بین ادیان
• کلیسای ننه مریم ؛ واقع در شهر ارومیه ، دومین کلیسای قدیمی جهان

 

 

معروف ترین کلیساهای جهان

در این بخش فهرست وار با معروف ترین کلیساهای جهان به غیر از قره کلیسا، آشنا می شویم:

• کلیسای باسیلیکای سن پیتر ؛ روم، ایتالیا
• کلیسای باسیلیکا دی سان فرانچسکو ؛ آسیسی، ایتالیا
• کلیسای باسیلیکا دی سانتا ماریا دل فیوره ؛ فلورانس، ایتالیا
• کلیسای جامع کلوگنی ؛ آلمان
• کلیسای نتردام ؛ پاریس، فرانسه
• کلیسای جامع سنت جان ؛ نیویورک، آمریکا
• کلیسای جامع سنت بازیل ؛ مسکو، روسیه
• کلیسای دومئوی ؛ میلان، ایتالیا
• کلیسای جامع سنت پل ؛ لندن، انگلیس

 

بزرگترین کلیساهای جهان

در این بخش فهرست وار با بزرگ ترین ترین کلیساهای جهان، آشنا می شویم:

• کلیسای بانوی صلح یا موسوکرو ؛ در ساحل عاج با مساحت خارجی ۳۰،۰۰۰ مترمربع
• کلیسای سنت پیتر ؛ رم، ایتالیا با مساحت ۱۵,۱۶۰ مترمربع
• کلیسای زیارتگاه ملی بانوی ما ؛ آپارسیدا، برزیل با مساحت ۱۲,۰۰۰ مترمربع
• کلیسای جامع سویا ؛ سویا، اسپانیا با مساحت ۱۱,۵۲۰ مترمربع
• کلیسای جامع سنت جان ؛ نیویورک، آمریکا با مساحت ۱۱,۲۰۰ مترمربع
• کلیسای جامع میلان ؛ میلان، ایتالیا با مساحت ۱۰,۱۸۶ مترمربع
• کلیسای باسیلیکای بانوی ما ؛ لیچن، لهستان با مساحت ۱۰,۰۹۰ مترمربع
• کلیسای جامع لیورپول ؛ لیورپول، انگلستان با مساحت ۹,۶۸۷ مترمربع
• کلیسای تثلیث مقدس ؛ شهر فاطیما، پرتغال با مساحت ۸,۷۰۰ مترمربع
• کلیسای باسیلیکای سنت پل خارج از دیوارها ؛ رم، ایتالیا با مساحت ۸,۵۱۵ مترمربع
• کلیسای جامع Lady of the Pillar ؛ ساراگوسا، اسپانیا با مساحت ۸,۳۱۸ مترمربع
• کلیسای جامع فلورانس ؛ فلورانس، ایتالیا با مساحت ۸,۳۰۰ مترمربع
• کلیسای اولم (Ulm Minster) ؛ اولم، آلمان با مساحت ۸,۲۶۰ مترمربع
• کلیسای جامع سنت ساوا ؛ بلگراد، صربستان با مساحت ۸,۱۶۲ مترمربع
• کلیسای قلب مقدس ؛ بروکسل، بلژیک با مساحت ۸,۰۰۰ مترمربع
• کلیسای بانوی گوادالوپ ؛ مکزیکوسیتی، مکزیک با مساحت ۸,۰۰۰ مترمربع
• کلیسای جامع بانوی ما ؛ آنتورپ، بلژیک ، با مساحت ۸,۰۰۰ مترمربع

 

استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد است.