گردشگری الکترونیک انقلابی در صنعت توریسم موضوعی است که امروز توسط تحریریه مجله گردشگری ماژلان به آن پرداخته شده است. از دیرباز وقتی سخن از گردشگری به میان می آمد، بازاریابی سنتی و آژانس های مسافرتی اولین مفاهیمی بود که به ذهن خطور می کرد. معرفی مقصد های گردشگری نیز از این طریق انجام می پذیرفت. امروزه با گسترش و نفوذ اینترنت و سرعت خیره کننده تحولات این حوزه در جوامع، نشانه هایی از انقلاب بزرگی در صنعت گردشگری پدید آمده است. سایه این موضوع در ایران نیز تأثیرگذار بوده و جرقه های این موضوع دیده می شود. بنابراین تلفیق فعالیت های سنتی گردشگری با فرصت های آنلاین فعلی یک ضرورت محسوب می شود.
توریسم یا گردشگری
توریسم یا گردشگری، صنعتی نوپا و درآمدزا است که در سالهای اخیر توسعه چشمگیری پیدا نموده است. به عقیده بسیاری از صاحب نظران، توریسم صنعت برجسته ای در سالهای آتی خواهد شد و آثار اقتصادی این صنعت، نه تنها پدیده های اجتماعی متعددی را در بر خواهد داشت، بلکه ابعاد بسیاری در زمینه های فرهنگی و دینی- مذهبی دارد. توریسم مجازی به عنوان زیر شاخه ای از گردشگری، یکی از روش های نو در ارائه جاذبه های گردشگری محسوب می شود.
طبق تعریف سازمان بین المللی جهانگردی، جهانگرد به فردی گفته می شود که برای مدتی با هدف تفریح، تجارت یا … از محل سکونت خود خارج شده و در مکانی دیگر اقامت کند. با این تعریف می توان گفت همه ما در طول سال، هنگامی که برای کار تجاری و دیگر امور از شهر یا کشور خود دور می شویم، بدون آنکه خود از آن اطلاع داشته باشیم به عنوان گردشگر بوده ایم. اما آیا در آن هنگام به عنوان یک گردشگر اطلاع کافی از امکانات رفاهی و نقاط دیدنی شهر یا کشور مقصد خود داشته ایم؟
گردشگری الکترونیک انقلابی در صنعت توریسم
امروزه ظهور ابزارهای اینترنتی باعث حذف بعد زمان و مکان از زندگی مردم شده است. هر لحظه که اراده کنید از طریق اینترنت و دنیای مجازی در کسری از ثانیه می توانید به یک کشور سفر کرده و از امکانات گردشگری آن به صورت مجازی بازدید کنید و اطلاعات مورد نظر خود را بدست آورید. ” جهانگردی مجازی ” به افراد امکان می دهد پیش از آنکه به صورت فیزیکی سفر خود را آغاز کنند، به صورت مجازی و از طریق ابزارهای اینترنتی وارد محل مورد نظرشان شده و درباره آن مکان، مزایا و معایب این سفر را دریابند. متاسفانه در این عرصه، کشور ما جهت شناساندن ایران به گردشگران در دنیای مجازی مناسب عمل نکرده و در رابطه با ایران و نقاط گردشگری آن، نحوه سفر به ایران ، رزرو هتل و پرداخت هزینه ها از طریق اینترنت اطلاعات کمی وجود دارد.
در شروع هزاره سوم، فناوری اطلاعات که به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان مطرح شده، موجب پیدایش گردشگری الکترونیک شده است. توسعه گردشگری الکترونیکی و اینترنتی در هر کشوری زمینه بروز تدریجی، منطقی، علمی و اقتصادی این پدیده ارزشمند را فراهم می کند. به همین دلیل اغلب کشورهای پیشرفته، توسعه فناوری اطلاعات و عمومیت بخشیدن استفاده مردم از سیستم های یکپارچه را در قالب گردشگری الکترونیکی دنبال می کنند. نیاز سنجی، ترغیب و اقناع، آگاه سازی، ارتباطات موثر و بهره گیری از تکنولوژی نوین در این حوزه، باعث شده بسیاری از کشورها را در زمره برترین های جذب توریست در جهان قرار دهد. ضعف خدمات رسانی تا حدی انتخاب کشورهای مقصد را با پیچیدگی مواجه کرده و در عرصه رقابت، کشورهایی در جذب توریست موفق خواهند بود که تحولات بنیادین را درe – tourism به وجود آورده باشند.
گردشگری الکترونیک ( eTourism ) چیست ؟
گردشگری الکترونیک ( ET – eTourim ) عبارتست از استفاده از فن آوری اطلاعات برای ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران که از این طریق گردشگران ساده تر، با کیفیتی بالاتر و هزینه ای کمتر خدمات و اطلاعات دریافت می کنند. در واقع ET ارائه الکترونیکی کلیه سرویس هایی است که در گذشته گردشگران به صورت سنتی از آنها استفاده می کردند و امروزه این سرویس ها به واسطه فن آوری اطلاعات میسر شده است.
گردشگری الکترونیک نقطه عطفی در حوزه گردشگری و فناوری اطلاعات است. امروزه هر دو پدیده از فعالیت های عمده و بسیار مهم در ایجاد درآمد و فرصت های شغلی در جهان به شمار می روند و به دلیل نقش و اهمیتی که صنعت گردشگری خارجی (income tourism) می تواند در ابعاد مختلف از جمله ایجاد درآمد های ارزی و افزایش تولید ناخالص داخلی، منبع در آمد برای دولت، منبع ایجاد اشتغال و بهبود خدمات اجتماعی داشته باشد، بنابراین برای ورود به بازار رقابتی جهان مجبور به تجهیز امکانات و بهره برداری از تکنولوزی های نوین می باشند. گردشگری الکترونیک در واقع یک مجموعه واحد از مدیریت تجاری، فناوری اطلاعات و ICT ارتباطات و توریسم است.
گردشگری الکترونیکی، چیزی فراتر از ورود به یک سایت گردشگری و دیدن مناطق گوناگون دنیا از طریق اینترنت است. هدف از گردشگری الکترونیکی، فراهم آوردن زمینههای مناسب برای گردشگران، اعم از رفاه، آسایش و امنیت سفر، توسعه گردشگری و سرانجام، لذت از گردشگری است.
کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در گردشگری الکترونیک
از آنجا که اطلاعات کلیه سرویسهای فوق به صورت یکجا به گردشگر ارایه میشوند، گردشگر این امکان را دارد که گزینههای مختلف را مقایسه و با توجه به معیارها و انتظارات خود، بهترین گزینه را انتخاب کند. به عبارتی دیگر در عرصه ET هر گردشگری امکان مییابد که برنامهای برای سفر خود انتخاب کند که بیشترین مطلوبیت را برای او دارد، این سرویس بدون حضور فنآوری اطلاعات مبتنی بر اینترنت امکانپذیر نبوده است و تنها از طریق ET میسر است. در واقع ET حاصل اتصال مدلهای تجارت الکترونیکی (e-commerce) است که باعث ایجاد سرویسها و خدمات جدید در عرصه e-tourism گردیده است.
در یک سایت فعال در حوزه ET ، اولین گام بعد اطلاع رسانی، ارایه اطلاعات عمومی به گردشگران است. اطلاعاتی نظیر:
– موقعیت جغرافیایی منطقه سفر
– زبانهای رسمی و غیر رسمی محلی
– اختلاف زمانی و ساعت رسمی، ساعات کاری
– واحد پولی و نرخ تبدیل ارزهای خارجی
– معرفی سیستم اندازه گیری و واحدها برای توریستها که به سیستمهای متفاوتی عادت دارند
– کلیات آب و هوایی منطقه سفر
– ارایه اطلاعات تعطیلات رسمی
بسیاری اطلاعات دیگر همگی بدنه اطلاع رسانی سایتهای ET را تشکیل می دهند. در ادامه به برخی از خدمات گردشگری الکترونیک می پردازیم.
الف- وضعیت آب و هوای جاذبه های گردشگری
یکی از مهمترین فاکتورهای تصمیم گیری برای سفر، وضعیت آب و هوا است. یک سایت معتبر ET بایستی علاوه بر ارایه کلیات آب و هوایی منطقه سفر، اطلاعات دقیق و لحظه ای آب و هوا را به همراه پیش بینی آب و هوا ارایه کند. برای این منظور بایستی سایتهای ET به سایتهای پیشبینی هوا متصل شده و اطلاعات لحظه ای را در اختیار گردشگر قراردهد.
ب- اطلاعات مربوط به صدور ویزا برای مقاصد گردشگری
در گام بعدی، اطلاعات مربوط به صدور ویزا قرار می گیرد. گردش کاری که مورد نیاز است تا گردشگر ویزا اخذ کند، ارایه کلیه اطلاعات مورد نیاز، در دسترس قرار دادن کلیه فرمهای مورد نیاز برای اخذ ویزا، معرفی امکان استفاده از آژانسهای مختلف برای انجام خدمات ویزا، هزینه های اینگونه عملیات، آدرسها و تلفنهای سفارتخانه ها، … همه اطلاعاتی هستند که برای اخذ ویزا باید به توریست عرضه شوند.
ج- اطلاعات وب سایت های نهادهای رسمی مرتبط به خدمات گردشگری
در بخشی مجزا در یک سایت ET معتبر باید لینکهای سازمانهای دولتی در ارتباط با توریستها نظیر وزارت خارجه، سازمانهای توریستی و … قرار گیرد تا امکان جستجوی اطلاعاتی در سایتها رسمی توسط توریست مهیا باشد. همچنین امکان ارتباط با پلیس، تلفنهای ضروری مورد نیاز در این بخش باید به گردشگران ارایه گردد. یکی از مهمترین لینکها در این زمینه، لینک سازمانهای بهداشتی است که یکی از معروفترین این سازمانها، سازمان بهداشت جهانی (WHO) است که همواره اخطارهایی را برای سفر به اماکن مختلف ارایه می کند. ایجاد اینچنین ارتباطی به گردشگر این امکان را می دهد که پیش از سفر به مقصد از تمامی تهدیداتی که ممکن است وجود داشته باشد آگاه شود.
د- اطلاعات دسترسی به منطقه سفر
در ادامه باید کلیه راههای دسترسی به منطقه سفر مشخص شوند تا توریست امکان انتخاب از میان روشهای متفاوت را دارا باشد. سایتهای فعال ET کلیه جاده ها، فرودگاهها، بنادر دریایی و … که از آنها امکان دسترسی به منطقه سفر وجود دارد را معرفی می کنند و برای استفاده از آنها گردشگر را تشویق می کنند. در نهایت در بعد اطلاع رسانی بایستی یک نقشه کامل از منطقه سفر با کلیه جزئیات و قابلیت زوم کردن وجود داشته باشد که همه اماکن سرویس دهنده به گردشگران مشخص بوده و گردشگر بتواند از طریق سایت تمامی مسیرها را دنبال کند و نیازهای خود را مرتفع کند.
چون اینگونه اطلاعات، اطلاعات اولیه هستند، بهتر آن ست که در قالب زبانهای مختلف ارایه شود تا گردشگران به راحتی اطلاعات مورد نیاز خود را جستجو کنند.
خدمات سایت های گردشگری
یک گردشگر یا مسافر الکترونیکی، پس از ورود به یک سایت گردشگری، انتظار دسترسی به سرویسها و اطلاعات خاص منطقه مورد نظر را دارد. این سرویسها و نیازمندیها عبارتند از:
۱- امکان انتخاب برنامه سفر توسط گردشگر.
۲- اطلاعات کلی در مورد وضعیت جغرافیایی و اقلیمی منطقه، به همراه آگاهی از وضعیت آب و هوای منطقه مورد نظر، به صورت آنلاین و ۲۴ ساعته و پیشبینی چند روز آینده.
۳- ارائه اطلاعات در مورد راههای ارتباطی منطقه؛ به طور مثال از طریق راه آهن، راه دریایی، یا هوایی، راه شوسه و یا مسیرهای صعبالعبور کوهستانی که این امر سبب میشود گردشگر در صورت تمایل، مسیر مورد نظر را جهت سفر، انتخاب کند.
۴- ارائه اطلاعاتی در مورد واحدها و سیستم اندازهگیری (در صورت سفر به سایر کشورها).
۵- اختلاف زمانی منطقه مورد نظر با ساعت رسمی منطقه گردشگر.
۶- نوع واحد پول و تبدیلات ارزی.
۷- اطلاعاتی راجع به صدور گذرنامه یا ویزای الکترونیک (e-visa) که بر حسب نوع عملکرد سایت، ممکن است تنها اطلاعات مربوط به مدارک و مراحل صدور ویزا ارائه شود و یا تمام فرمها به صورت الکترونیکی و از طریق اینترنت ارائه شود و پس از تکمیل، دریافت گردد و سرانجام، ویزای گردشگر به آدرس مورد نظر ارسال شود و یا بعد از تکمیل فرمها، یک کد منحصر به فرد معرف ویزا، به گردشگر داده شود؛ تا در محل فرودگاه، با ارائه آن، کد ویزای خود را دریافت کند.
۸- معرفی آثار و بناهای تاریخی، فهرست موزهها و گالریها و مکانهای دیدنی، همراه با ساعت بازدید و … .
۹- نرخ مکالمات تلفنی بین کشور مبداء و مقصد.
۱۰- لینکهای مفید به سایر مراکز گردشگری؛ مانند سفارتخانهها و مراکز بهداشتی، بیمارستانها و … ؛ به ویژه سازمان جهانی بهداشت (Who) که همواره به ارائه هشدارهای بهداشتی برای سفر به مناطق خاص میپردازد(برای اطلاع از بیماریهای شایع و یا بومی یک منطقه).
۱۱- ارائه اطلاعاتی در مورد زبان رسمی یا لهجههای محلی یک منطقه خاص.
۱۲- امکان رزرو و فروش اینترنتی بلیط (برای تمام خطوط هوایی، دریایی، جادهای و ریلی) و به عبارت دیگر، امکان تهیه بلیط الکترونیکی؛ به این صورت که گردشگر با مراجعه به سایت، تمام مراحل مربوط به تهیه بلیط را از طریق اینترنت طی میکند و یک روش فروش الکترونیکی بلیط، هدایت این کار را بر عهده میگیرد. این روش فروش الکترونیکی، قادر است دستهبندی، فروش، ارسال و تجدید بلیطها، کنترل و بررسی اعتبار بلیطها، دریافت کرایه و هزینه بلیط و سرانجام، آمار و گزارشگیری مسافران را انجام دهد.
۱۳- معرفی مراکز اقامتی؛ هر سایت گردشگری ممکن است یکی از روشهای زیر را جهت ارائه و معرفی مراکز اقامتی یا همان هتلداری الکترونیکی انجام دهد. معرفی هتلها همراه با ارائه آدرس و تلفن.
معرفی هتلها بر مبنای قیمت، تعداد ستاره و سرویسهایی که توسط هر هتل ارائه میشود. همچنین برخی از سایتهای گردشگری امکان مشاهده تصاویر اتاقها، سالنها، محوطه بیرونی هتل، رستوران، کافی شاپ، استخر، زمینهای بازی و … را نیز فراهم میکنند و سرانجام روش رزرو اتاقهای هتل را ارائه میکند که به صورت آنلاین، آخرین اطلاعات مربوط به رزرو اتاقها و تعداد اتاقهای خالی هتل را با ذکر تاریخ و ساعت، بر روی سایت منتشر میکند.
۱۴- ارائه فهرستی از تورهای مسافرتی موجود، همراه با خدمات ارائه شده در تورها، مدت زمان اقامت، قیمتها و … .
۱۵- معرفی اقامتگاههای بین راه، رستورانها و مراکز خرید صنایع دستی و تولیدات محلی، به همراه ارائه تصاویر و فهرستی از آثار و صنایع دستی آن منطقه و نیز معرفی مراکز فروش و تهیه غذاهای حلال مخصوص مسلمانان در کشورهای خارجی.
۱۶- یک سایت گردشگری، بایستی امکان پرداخت هزینه سرویسهای گردشگری را به کمک کارتهای اعتباری مختلف، در اختیار گردشگران قرار دهد.
۱۷- تمام موارد فوق، باید به زبانهای مختلف بر روی سایت قرار گیرد؛ تا بدین ترتیب، امکان جذب گردشگران خارجی و ارائه سرویسها به آنها نیز فراهم شود.
مزایای گردشگری الکترونیک
مزایای گردشگری الکترونیکی، بسیار حائز اهمیت بوده، ما را به استفاده از آن، ترغیب خواهد نمود. این ویژگیها و مزایا عبارتند از:
۱- کمک به توسعه اقتصادی مناطق کمتر توسعه یافته، به مدد بازاریابی و تبلیغات در جهت جذب گردشگر، فروش صنایع دستی و استقرار منابع در آن مناطق.
۲- عدم نیاز به پیمودن مسافتهای طولانی و خسته کننده که در نتیجه، برای افراد مسن، بیمار و کودکان که تحمل طی مسافتهای طولانی را ندارند، قابل استفاده است.
۳- بسیاری از نوجوانان، جوانان و دختران، بدون حضور والدین و با امنیت خاطر، میتوانند با کمک گردشگری الکترونیکی، به سفر بپردازند.
۴- امکان سفر به مناطق مختلف جهان، بدون نگرانی از مسائل فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاستهای بین دو کشور.
۵- کاهش ساخت و سازهای بیمورد جهت سکونت مسافران.
۶- انجام بازدیدهای علمی و همایشهای مختلف با کمک ابزارهای الکترونیکی؛ همچون ویدئو کنفرانس و عدم نیاز به سفر به آن مناطق و در نتیجه، حذف خطر جاده و کاهش هزینههای دانشگاه.
۷- کاهش صفهای طویل تهیه بلیط.
۸- فراهم آمدن امکان خرید اینترنتی از مراکز خرید صنایع دستی و در نتیجه رونق تجارت الکترونیک و کمک به تولید و راهاندازی کارگاههای کوچک و بزرگ صنایع دستی و محلی.
۹- اشتغالزایی.
۱۰- ایجاد رقابت در زمینه هتلداری و اقامتگاهها و بهبود سرویسدهی و امکانات رفاهی مکانهای تفریحی و گردشگری.
۱۱- مناسب بودن برای کشورهای کمتر توسعه یافته، به دلیل عدم نیاز به هزینههای احداث و توسعه مراکز گردشگری و سرویسهای سفر.
۱۲- عدم نیاز به راهنمای آموزش دیده برای معرفی مکانها و مناطق گردشگری.
۱۳- سودمند بودن برای محققان و پژوهشگران، به دلیل بررسی موردی یک موضوع خاص.
۱۴- کاهش ترافیک و ترددهای غیرضروری.
۱۵- کاهش و تغییر هزینههای سفر.
۱۶- صرفهجویی در وقت.
۱۷- حفاظت از میراث فرهنگی، به دلیل عدم ارتباط مستقیم با آثار و … .